Blizna jest efektem uszkodzenia ciągłości skóry i tkanek niżej położonych. Śmiało można powiedzieć, że większość ludzi w swoim życiu doświadczy powstania blizny. Pojawieniu się blizny nie można zapobiec, jednak praca fizjoterapeuty ma wpływ na przebieg gojenia, wygląd blizny oraz zmniejszenie ewentualnych powikłań.
Czym jest blizna?
Blizna to struktura łącznotkankowa, powstająca w wyniku fizjologicznego gojenia się tkanek. W miejscu uszkodzenia błony śluzowej, powstaje nowa tkanka, zbudowana głównie z kolagenu, której zadaniem jest zespolenie uszkodzonych struktur. Cechą charakterystyczną kolagenu jest nieregularne ułożenie, które prowadzić może do nieestetycznego wyglądu, a nawet zaburzenia funkcjonowania tkanek, które mają zaburzoną przesuwalność. Blizna jest z natury strukturą mniej elastyczną niż ludzka skóra, jest także gorzej odżywiona i ukrwiona, nie posiada także przydatków (np. włosów).
Rodzaje blizn
Prawidłowa blizna ma jasny, perłowy kolor i jest płaska.
Wśród blizn patologicznych wyróżnia się natomiast:
- Blizny nieprawidłowe – czerwone, w ich obszarze pacjent odczuwać może bolesność oraz swędzenie. Blizna lekko wystaje ponad obszar otaczającej ją skóry.
- Blizny stwardniałe – są niesprężyste, twarde. Wyglądają na „wciągnięte” do środka (np. rany po artroskopii)
- Blizny zanikowe – charakteryzują się delikatnym wgłębieniem w skórze, występują często w obrębie twarzy i szyi, np. jako zmiany potrądzikowe czy po ospie wietrznej
- Rozstępy – występują wówczas, gdy następuje nagły i szybki przyrost/spadek masy ciała czy skok wzrostu. Czerwone rozstępy mogą mieć charakter tymczasowy, białe rozstępy są zmianami trwałymi
- Blizny przerosłe – są one czerwone i uniesione ponad obszar skóry, niekiedy wywołują dyskomfort w postaci bólu lub świądu. Blizna ta z czasem blednie i mięknie (mogą to być rany pooperacyjne czy pooparzeniowe)
- Bliznowce (keloidy) – to wypukłe, swędzące i niekiedy bolące blizny, wykraczające poza obrys rany. Okres pojawienia się bliznowców może wynosić od czterech miesięcy do kilku lat (Witmanowski H. i wsp., 2008; Chochowska i wsp., 2017).
Oddziaływanie blizny na organizm
W wyniku powstanie blizny poszczególne warstwy tkanek mają zaburzoną ruchomość oraz funkcję. Ruch jednej warstwy wymusza ruch kolejnych. Można to porównać do zszycia kilku warstw materiału. Nawet niewielka blizna jest w stanie doprowadzić do wystąpienia dolegliwości bólowych oraz zaburzeń postawy. Struktury bliznowe w jamie brzucha z czasem powodują przykurcze tak duże, że obciążenia przenoszone są na kręgosłup, powodując bóle kręgosłupa lędźwiowego.
Powikłania
Niestety, zdarza się, że proces gojenia się blizny przebiega w sposób nieprawidłowy. Dochodzi wówczas do powikłań, wśród których wyróżniamy:
- zaburzenia czucia
- przykurcze mięśniowe –ograniczenie ruchomości wynikające z braku przesuwalności tkanek,
- zrosty tkanek na różnych poziomach,
- zaburzenia postawy ciała
- zaburzenia wzorców ruchowych,
- dolegliwości bólowe o charakterze ostrego ciągnącego bólu, wynikające z wciągania przez włókna kolagenowe tkanek mięśniowych i powięziowych,
- przenoszenie nadmiernych obciążeń mechanicznych na inne obszary (np. kręgosłup), co powoduje ból.
Blizna po cesarskim cięciu
Według zaleceń WHO z 1985 r. odsetek ciąż rozwiązywanych przez cięcie cesarskie (CC) w żadnym kraju nie powinien przekraczać 10-15%. Niestety, w Polsce wciąż zauważyć można wysoki odsetek porodów poprzez CC. W 1999 r. w Polsce rozwiązano operacyjnie 18,1% ciąż, podczas gdy w 2012 r. aż 37% (Holka-Pokorska i wsp. 2016).
Według badań, z każdym kolejnym zabiegiem CC wzrasta ryzyko zrostów pooperacyjnych (Robertson i wsp., 2010). Wykazano także, że czas trwania kolejnych CC u tej samej pacjentki wydłużał się, w zależności od ilości zrostów, które musiały zostać wycięte przez operatora. Przy drugim CC, czas zabiegu był dłuższy średnio od 5-8 min, przy trzecim o 8-13 min, natomiast przy czwartym aż o 18-21 min (Makoha i wsp., 2004).
Kobiety niezwykle często skarżą się na nieestetytyczny wygląd powłok brzusznych – blizna jest bowiem zazwyczaj przyrosła do głębszych tkanek, w wyniku czego powstaje nawis skórny. Poza kwestią estetyczną, pacjentki często cierpią na przewlekły ból miednicy mniejszej, obstrukcje związane z zespołem ‘małego’ jelita , dyspareunię (dysfunkcja seksualna objawiająca się odczuwaniem bólu w czasie stosunku), bezpłodność oraz niespecyficzne dolegliwości przewodu pokarmowego, układu moczowego czy rozrodczego. Odległymi konsekwencjami zrostów po CC mogą być także zespoły bólowe narządu ruchu, związane z zaburzeniami wzorca postawy ciała i chodu, zmianami napięcia mięśni czy zmniejszenia elastyczności powięzi (Monk i wsp., 1994).
Jakie cechy blizny ocenia fizjoterapeuta?
Ocena blizny i okolicznych tkanek jest niezwykle ważna. Pozwala nie tylko na diagnostykę, ale także na porównanie efektów terapii. W tym celu fizjoterapeuta ocenia:
- wygląd blizny:
- długość, grubość i szerokość,
- zarys – czy blizna jest płaska, wklęsła, a może wypukła,
- pigmentację – jaki ma kolor i czy różni się barwą od otaczających tkanek
- konsystencję tkanek, np. miękkość,
- elastyczność i strukturę blizny
- funkcję – czyli zaburzenia ruchomości okolicznych tkanek
- wrażliwość na bodźce – np. brak czucia, przeczulica, ból
- aktywność blizny – czy następuje jej dalszy rozwój, czy został zatrzymany jej rozrost.
Korzyści płynące z terapii blizn
Terapia blizn pozwala na zmniejszenie powikłań wymienionych wcześniej. Mobilizacja blizny zwiększa luz tkankowy zrostów, sprawiając, że blizna staje się ruchoma i gładka. Poprawia się więc ruchomość tkanek, ale także wygląd blizny – jej kolor, wypukłość i zarys. Terapia pozwala także na zmniejszenie wrażliwości blizny, zaburzeń czucia w jej obrębie oraz dolegliwości bólowych.
Terapia
Warto pamiętać, że wiek blizny nie wpływa na możliwość jej uwolnienia, jednak nowo powstałe blizny są znacznie łatwiejsze do uruchomienia. Terapia blizny możliwa jest już na początku jej gojenia, czyli przy założonych szwach. Etap ten skupia się na tkankach otaczających bliznę. Mobilizacja w kierunku blizny pozwala na zabezpieczenie przed rozejściem się jej brzegów. Techniki głaskania, czy rozcierania z łatwością mogą być wykonywane prze pacjenta samodzielnie w domu.
Pracę z samą blizną rozpocząć można po zakończeniu procesu gojenia. Wówczas fizjoterapeuta stosuje szereg technik mobilizacyjnych, których celem jest zmiękczanie, uruchamianie i poprawa estetyki blizny. Etap ten może wywoływać uczucie zwiększonego ciepła okolicy blizny, co jest związane z przekrwieniem tego obszaru. Swędzenie i pieczenie wynikać może natomiast z rozrywania zrostów łączących skórę z powięzią (Manheim, 2011).
W celu poprawy skuteczności terapii stosuje się także plastrowanie dynamiczne. Podstawowymi funkcjami taśm do kinesiotapingu są: normalizacja napięcia mięśniowego, likwidacja zastojów i obrzęków limfatycznych, zmniejszenie bólu oraz nadwrażliwości czuciowej w skórze i mięśniu (Kenso i wsp., 2003). Nierzadko leczenie ran wspomaga się także farmakoterapią w postaci preparatów z enzymami, sterydami czy silikonem.
Jak widać, blizna nie jest jedynie problemem estetycznym. Nawet niewielka blizna, powodować może restrykcje i dolegliwości, których na pierwszy rzut oka byśmy z nią nie powiązali. Przy odpowiedniej terapii problemy te mogą ustąpić, dlatego warto dbać i pracować z blizną, niezależnie czy jest to rana świeża, czy starsza.
Jeśli masz wątpliwości co do stanu Twojej blizny, chciałbyś zadać więcej pytań – skontaktuj się z naszym zespołem, który rozwieje wszelkie niejasności oraz zadba o właściwą terapię. Umów się na terapię
